Οικονομική Ανάλυση της Θρησκείας Η Ελληνική περίπτωση και η Σύγκριση με την Ευρώπη

Pelagidis, Theodore (2008): Οικονομική Ανάλυση της Θρησκείας Η Ελληνική περίπτωση και η Σύγκριση με την Ευρώπη. Published in: Spoudai, Quarterly Journal of Economics , Vol. 58, No. 3-4 (2008): pp. 225-246.

Abstract

Religiosity plays a very important role both in economic outcomes and in the lives of many people. The economics of religion is a relatively new topic in economics but a fast growing area of academic interest indeed. In Greece, a country of rather much religiosity, the topic is almost com�pletely unknown. This essay introduces the topic of the economics of religion to Greek academic audience. In this context, a review of the relevant literature along with statistical data from the American experience, are initially presented. The paper also reviews the economics of religion literature both from the demand and supply side. It finally focuses on Greece and its comparison with EU member-states’ religiosity in particular

• Item Type: MPRA Paper
• English Title: Economic Analysis of Religion
• Language: Greek
• Keywords: Economic analysis of religion, religiosity, Greece
• Subjects: Z - Other Special Topics > Z1 - Cultural Economics ; Economic Sociology ; Economic Anthropology > Z12 - Religion

References

1. Βλ. G. Becker (1976), The Economic Approach to Human Behavior, Chicago: University of Chicago Press. 2. Βλ. http://www.gmu.edu/centers/publicchoice/ για την προσέγγιση της ‘δημόσιας επιλογής’. Για την προσέγγιση των ‘θεσμικών οικονομικών’ βλ. D. North (2004), Institutions, Institutional Change and Economic Performance, Cambridge University Press, 13th International Edition. 3. Όλα τα στοιχεία από L. Iannaccone (1998), “Introduction to the Economics of Religion”, Journal of Economic Literature, Vol. XXXVI (September), 1465-1496. Στο άρθρο αυτό γίνεταιμια εξαιρετική σύνοψη της βιβλιογραφίας του γνωστικού αντικειμένου των οικονομικών της θρησκείας. Στοιχεία για τις ‘συντηρητικές’ εκκλησίες στις ΗΠΑ από Economist, ‘A Special Report on Religion and Public Life’, November 3rd, 2007. Παρακάτω παρατίθενται μερικές πρώ�τες εκτιμήσεις και στατιστικά στοιχεία που καταδεικνύουν τη σημασία του γεγονότος της θρη�σκευτικότητας και επομένως και την ανάγκη μελέτης του φαινομένου από οικονομική σκοπιά. - 60% των αμερικανών είναι σήμερα μέλη κάποιας εκκλησίας. Ποσοστό 40% αυτών επίσης συμμετέχουν μια φορά τουλάχιστον την εβδομάδα στον εκκλησιασμό. - 1.2% του συνολικού πληθυσμού είναι ιερείς. - 1% του εθνικού εισοδήματος κατατίθεται στις εκκλησίες κάθε έτος, κοντά περίπου $ 100 δις (2006, $ 65 δις το 1995). - 95% των αμερικανών πιστεύουν στο Θεό, 71% στη ζωή μετά θάνατο, 75% και 60% στον παράδεισο και στην κόλαση αντίστοιχα, 84% στον Ιησού. - Η πλειονότητα των ‘μη κυβερνητικών οργανώσεων’ είναι θρησκευτικές και το ίδιο και ο ‘εθελοντισμός’. - Η θρησκεία δεν αφορά κυρίως τους φτωχούς και τους αδαείς όπως πολλοί πιστεύουν. Τα Cross sectional data δείχνουν ότι η θρησκευτικότητα δεν παρακμάζει με την άνοδο του εισοδήματος και της μόρφωσης, αν και οι πιο ‘αυστηρές’ (strictest) στο δόγμα εκκλησίες έχουν δυσανάλογα περισσότερους φτωχούς και λιγότερο μορφωμένους. Οι ‘αυστηρές’ αυτές εκκλησίες (strict, sectarian, conservative) είναι και οι πιο γρήγορα αναπτυσσόμενες εις βάρος των πιο ‘φιλελεύθερων’ ή ανεκτικών εκκλησιών. ∆ιπλασιάζουν τα μέλη τους κάθε 15 χρόνια. Οι αυστηρές, συντηρητικές εκκλησίες στις ΗΠΑ ‘αντιπροσωπεύουν το 25% σήμερα των χριστιανικών πληθυσμών αντί για το 20% το 1960. - Οι καθηγητές γενικώς είναι λιγότερο θρησκευόμενοι και ιδιαιτέρως αυτοί από τις ανθρω�πιστικές και κοινωνικές επιστήμες, ιδιαιτέρως δε οι οικονομολόγοι. Αντιθέτως, στις θετι�κές επιστήμες (sciences) τα ποσοστά είναι σχετικά υψηλότερα. - Όσον αφορά στους ‘τύπους των εκκλησιών’ (church-sect typology), με τις ‘φιλελεύθερες’ και τις πιο ‘αυστηρές’ στα δύο άκρα, οι συνεισφορές (contributions) των μελών είναι αντί�στοιχα 1.5% του εισοδήματος για τις ‘φιλελεύθερες’ και 2%-4% για τις ‘αυστηρές’. Ανάλο�γα κυμαίνεται και ο χρόνος που εκκλησιάζονται τα μέλη τους (church attendance). - Στη Σκανδιναβία η -λουθηρανή- εκκλησία κατέχει μονοπωλιακή θέση, συντηρείται από το κράτος, αλλά η συμμετοχή φτάνει μόνο στο 10% του πληθυσμού. Γενικά, παρατηρείται ότι εκεί που υπάρχει εκκλησιαστικός ανταγωνισμός, η συμμετοχή είναι μεγαλύτερη (ΗΠΑ), ενώ η μονοπωλιακή θέση ταυτίζεται με χαμηλότερη συμμετοχή και, σε πολλές περιπτώσεις, πίστη. Γυναίκες και έγχρωμοι συμμετέχουν περισσότερο στον εκκλησιασμό (liturgies) ενώ το οικογενειακό εισόδημα, αλλά και η ‘αυστηρότητα’ του δόγματος, συσχετίζονται θετικά με τις ‘συνεισφορές’. ∆ηλαδή, παρατηρείται στατιστικώς ότι οικογένειες με υψηλό εισό�δημα συνεισφέρουν περισσότερο, ενώ μεγαλύτερες συνεισφορές σημειώνονται στα πιο αυστηρά, λιγότερο κοινωνικά φιλελεύθερα, δόγματα. 4. Όλα τα κάτωθι στατιστικά στοιχεία προέρχονται από J. Gruber (2005), “Religious Market Structure, Religious Participation, and Outcomes: Is Religion Good for You?”, NBER Working Paper No. 11377. 5. Ibid. Επίσης, οι R. Dehejia, T. DeLeire, E. F.P. Luttmer, J. Mitchell (2007), “The Role of Religious and Social Organizations in the Lives of Disadvantaged Youth”, NBER Working Paper. No.13369, διερευνούν ιδιαιτέρως τη σχέση της συμμετοχής στη θρησκευτική ζωή των γονέων με την ανατροφή των παιδιών κατά την ηλικία 3-19 ετών. 13-15 χρόνια μετά, η μορφωτι�κή και οικονομική εξέλιξη των νέων ανθρώπων δείχνει να συσχετίζεται θετικά με τη συμμετοχή των γονέων τους στη θρησκευτική ζωή. 6. Βλ. R. Barro and R. McCleary (2003) “Religion and Economic Growth”, NBER Working Paper No. 9682. 7. Βλ. M. Weber (1984), Η Προτεσταντική Ηθική και το Πνεύμα του Καπιταλισμού, Gutenberg.. Για την αντίθετη άποψη σύμφωνα με την οποία ηθικές στάσεις και κοινωνικές προ�τιμήσεις αποδεικνύονται ότι είναι ανεξάρτητες των οικονομικών συμπεριφορών των ατόμων, βλέπε Iannaccone (1998), ό.π., σ. 1478. 8. Βλ. M. Helble (2007), “Is God Good for Trade?”, Kyklos, Vol. 60/3: pp. 385-413. 9. Βλ. G. Becker and K. Murphy (1992), Social Economics, Cambridge: Harvard University Press. 10. Βλ. C. Azzi and R. Ehrenberg (1975), “Household Allocation of Time and Church Attendance”, Journal of Political Economy, 83(1), 27-56, καθώς επίσης και Iannaccone (1998), ό.π. Οι εξισώσεις που παρατίθενται παρακάτω είναι από τα δύο ανωτέρω άρθρα. 11. Γίνεται η σιωπηρή υπόθεση ότι τα θρησκευτικά αγαθά αγοράζονται και ότι φυσικά υπάρχει σχετική αγορά, καθώς και ότι η πίστη και τα σχετικά ‘έργα’ υπέρ του δεδομένου θρη�σκευτικού δόγματος σώζουν. 12. Από L. Iannaccone (1998), ό.π. 13. Βλ. L. Iannaccone (1998), ό.π. 14. Βλ. L. Iannaccone (1998), ό.π. 15. ‘∆είκτης αυστηρότητας’ / strictness = high cost (very strict) church versus ‘easy going’ (liberal) church. 16. Βλ. J. Montgomery (1996), “Dynamics of the Religious Economy: Exit, Voice, and Denomination Secularization”, Ration. and Eoc., 8(1), 81-110. 17. Βλ. L. Iannaccone (1998), ό.π. 18. Βλ. P. Barros and N. Garupa (2002), “An Economic Theory of Church Strictness”, The Economic Journal, 112 (July), 559-76, και L. Iannaccone (1998), ό.π. 19. Βλ. Economist (2005), “Jesus, CEO”, 24th December, 73-76. 20. World Values Survey, 1999