1980’lerden Günümüze: Neoliberal Politikalar Altında Türkiye’nin En Büyük 500 Sanayi Kuruluşunda İstihdam, Verimlilik ve Bölüşümün Seyri

Duvan, Osman Berke (2023): 1980’lerden Günümüze: Neoliberal Politikalar Altında Türkiye’nin En Büyük 500 Sanayi Kuruluşunda İstihdam, Verimlilik ve Bölüşümün Seyri. Published in: Emek Araştırma Dergisi (GEAD) , Vol. 24, No. 14 (December 2023): pp. 391-422.

Abstract

Bu çalışma neoliberal ekonomi politikalarının hâkim olduğu 1980’lerden günümüze Türkiye’de büyük sanayi kuruluşlarındaki dönüşümün genel hatlarını istihdam, verimlilik ve bölüşüm perspektifinden incelemeyi amaçlamaktadır. Türkiye’nin büyük sanayi kuruluşlarında, bu zaman aralığında yaşanan dönüşümler emek-sermaye ilişkilerini de şüphesiz etkilemiştir. 1994-2009 döneminde büyük sanayi kuruluşlarının istihdam yaratma kapasitesi zayıflamış, istihdamsız büyüme olgusu bu kuruluşlar özelinde tecrübe edilmiştir. Krizler emek ve sermaye ile sermayenin kendi arasındaki ilişkilerin yeniden tanzim edildiği dönemlerdir. 2001’den sonra İSO 500 kuruluşlarında emek verimliliği ile reel ücret artışları arasındaki bağ, emek aleyhine kopmuştur. Sanayinin yarattığı katma değerin paylaşımında sanayi ve finans sermayesi arasındaki bölüşüm dengesi de sanayi lehine çözümlenmiştir. 2020’de yaşanan COVID-19 krizi ve ardından ekonomi politikalarında gerçekleştirilen değişiklikler bölüşüm perspektifinden sanayi kuruluşları lehine sonuçlar vermiştir. 2022’de büyük sanayi kuruluşlarının üretim sürecinde yaratılan net katma değerden aldığı pay rekor kırarken, emeğin katma değerden aldığı pay son 40 yılın en düşük seviyesine inmiştir.

• Item Type: MPRA Paper
• English Title: From the 1980s to the Present: The Course of Employment, Productivity and Distribution in Turkey’s Top 500 Industrial Enterprises under Neoliberal Policies
• Language: Turkish
• Keywords: İstihdam, Verimlilik, Bölüşüm, Sanayi, İSO 500
• Subjects: J - Labor and Demographic Economics > J3 - Wages, Compensation, and Labor Costs; O - Economic Development, Innovation, Technological Change, and Growth > O1 - Economic Development > O11 - Macroeconomic Analyses of Economic Development; P - Economic Systems > P1 - Capitalist Systems > P12 - Capitalist Enterprises; P - Economic Systems > P1 - Capitalist Systems > P16 - Political Economy

References

Akıncı, M., Akıncı, G.Y., Yılmaz, Ö. (2022) “Teknolojik Gelişme ve Fonksiyonel Gelir Dağılımı İlişkisi: Türkiye Ekonomisi Üzerine Kantil Regresyon Analizi”, Çalışma ve Toplum, 3, 74, 1797-1832 Bağımsız Sosyal Bilimciler İktisat Grubu (2001) Güçlü Ekonomiye Geçiş Programı Üzerine Değerlendirmeler, Ankara: Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Başak, C. ve Mutlu, O. (2017) “Türkiye’de Neoliberalizm: Birikim, Bölüşüm ve Finansallaşma”, İktisat Dergisi, 536, 50-60 Boratav, K. (2006) Türkiye İktisat Tarihi: 1908-2005, Ankara: İmge Kitabevi Boratav, K. (2015) Dünyadan Türkiye’ye, İktisattan Siyasete, İstanbul: Yordam Kitap Bottini, N. ve Ernst, C. (2007) “Offshoring and the labour market: What are the issues?”, ILO Economic and Labour Market Paper, 1-57 Brooks, W.J. Kaboski, J.P., Li, Y. A. ve Qian, W. (2021) “Exploitation of labor? Classical Monopsony Power and Labor’s Share”, Journal of Development Economics, 150, 1-17 Cetin, M., Demir, H. ve Saygin, S. (2021) “Financial Development, Technological Innovation and Income Inequality: Time Series Evidence from Turkey”, Social Indicators Research 156, 47–69 Duman, A ve Duman, A. (2016) “Türkiye’de Sendikal Üyeliğinin Kamu ve Özel Sektördeki Ücretler Üzerindeki Etkileri”, Çalışma ve Toplum, 1, 48, 11-30 Duvan, O. B. (2019) “Küresel Kriz Öncesi ve Sonrasında G-20 Ekonomilerinde Emek Verimliliği ve Emek Kullanımı”, HAK-İŞ Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi, 8, 22, 255-272. Elsby, M.W., Hobijn, B. ve Şahin, A. (2013) “The Decline of the U.S. Labor Share”, Brookings Papers on Economic Activity, Fall 2013, 1-52 Fichtenbaum, R. (2011) “Do Unions Affect Labor's Share of Income: Evidence Using Panel Data”, The American Journal of Economics and Sociology, 70, 3, 784-810 Guerriero, M. (2019) “The Labor Share of Income Around the World: Evidence from a Panel Dataset”, Asian Development Bank Institute Working Paper Series, 920, 1-35 Hansen, N.J, Toscani, F. ve Zhou, J. (2023) “Europe’s Inflation Outlook Depends on How Corporate Profits Absorb Wage Gains”, IMF Blog, https://www.imf.org/en/Blogs/Articles/2023/06/26/europes- inflation-outlook-depends-on-how-corporate-profits-absorb-wage-gains Erişim: 5.11.2023 Hobsbawm, E. (2017) Kısa Yirminci Yüzyıl 1914-1991 Aşırılıklar Çağı, İstanbul: Everest Yayınları IMF (2017) Understanding the Downward Trend in Labor Income Shares, World Economic Outlook April, Washington: International Monetary Fund, 121-172 İstanbul Sanayi Odası (2023) Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu 2022, İstanbul: İstanbul Sanayi Odası Dergisi İstanbul Sanayi Odası (2022) Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu 2021, İstanbul: İstanbul Sanayi Odası Dergisi İstanbul Sanayi Odası (2018) Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu 2017, İstanbul: İstanbul Sanayi Odası Dergisi İstanbul Sanayi Odası (2014) Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu 2013, İstanbul: İstanbul Sanayi Odası Dergisi İstanbul Sanayi Odası (2005) Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu 2004, İstanbul: İstanbul Sanayi Odası Dergisi İstanbul Sanayi Odası (2001) Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu 2000, İstanbul: İstanbul Sanayi Odası Dergisi İstanbul Sanayi Odası (2000) Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu 1999, İstanbul: İstanbul Sanayi Odası Dergisi İstanbul Sanayi Odası (1999) Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu 1998, İstanbul: İstanbul Sanayi Odası Dergisi İstanbul Sanayi Odası (1998) Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu 1997, İstanbul: İstanbul Sanayi Odası Dergisi İstanbul Sanayi Odası (1984) Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu 1983, İstanbul: İstanbul Sanayi Odası Dergisi İstanbul Sanayi Odası (1983) Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu 1982, İstanbul: İstanbul Sanayi Odası Dergisi Kaldor, N. (1957) “A Model of Economic Growth”, The Economic Journal, 67, 268, 591-624 Karabarbounis, L. ve Neiman, B. (2014) “The Global Decline of the Labor Share”, The Quarterly Journal of Economics, 129, 1, 61-103 Karabarbounis, L. (2023) “Perspectives on the Labor Share”, National Bureau of Economic Research Working Paper, 31854, 1-30 Karaca, O. (2023) “Türkiye’de Sendikalaşmanın Emeğin Gelir Payı Üzerindeki Etkisi: 1990-2022”, Çalışma ve Toplum, 3, 78, 2229-2252 Kazgan, G. (2021) İktisadi Düşünce, Politik İktisadın Evrimi, İstanbul: Remzi Kitapevi Keynes, J.M. (1939) “Relative Movements of Real Wages and Output”, The Economic Journal, 49, 193, 34-51 Keynes, J.M. (1964) The General Theory of Employment, Interest and Money, Orlando: Harcourt Brace Jovanovich, Publishers Koç, Y. (2001) Taşeronluk ve Fason Üretim, Ankara: Türk-İş Eğitim Yayınları, No:61 Komlos, J. (2018) “Reaganomics: A Historical Watershed”, CESifo Working Papers, Munich Society for the Promotion of Economic Research, 7301, 1-53 Lian, W. (2019) “Technological Changes, Offshoring, and the Labor Share”, IMF Working Paper, 142, 1-55 Moreira, S.F. (2022) “Inside the Decline of the Labor Share: Technical Change, Market Power, and Structural Change”, Journal of Economic Dynamics & Control, 145, 1-36 OECD, (2012) Labour Losing to Capital: What Explains the Declining Labour Share? OECD Employment Outlook, Paris: OECD Publishing, 109-161 Onaran, O. (2009) “Wage share, globalization and crisis: the case of the manufacturing industry in Korea, Mexico and Turkey, International Review of Applied Economics”, 23, 2, 113-134 Oyvat, C. (2010) “Globalization, wage shares and income distribution in Turkey”, Cambridge Journal of Regions, Economy and Society, 4, 1, 123-138 Öztürk, N. (2010) “Klasik ve Neoklasik İktisatta Gelir Bölüşümü”, Çalışma ve Toplum, 1(24), 1-24 Palazzo, B. (2023) “Corporate Profits in the aftermath of COVID-19”, FEDS Notes, https://www.federalreserve.gov/econres/notes/feds-notes/corporate-profits-in-the-aftermath-of-covid-19-20230908.html Erişim: 5.11.2023 Pamuk, Ş. (2014) Türkiye’nin 200 Yıllık İktisadi Tarihi, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları Piketty, T. (2014) Yirmi Birinci Yüzyılda Kapital, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları Ricardo, D. (1997) Ekonomi Politiğin ve Vergilendirmenin İlkeleri, İstanbul: Belge Yayınları Kuramsal Dizi Saraç, H. ve Özden, E. (2023) “Finansallaşma ve Emek Payı Arasındaki İlişkinin Analizi: Türkiye Örneği”, Fiscaoeconomia, 7, 3, 2063-2089 Solow, R.M. (1958) “A Skeptical Note on the Constancy of Relative Shares”, The American Economic Review, 48, 4, 618-631 Stockhammer, E. (2013) “Why Have Wage Shares Fallen? A Panel Analysis of the Determinants of Functional Income Distribution”, ILO Conditions of Work and employment Series, 35, 1-52 Şafak, C. (2004) “4857 Sayılı İş Kanunu Çerçevesinde Taşeron (Alt İşveren) Meselesi”, TBB Dergisi, 51, 111-132 Şenses, F. (2017) İktisada (Farklı Bir) Giriş, İstanbul: İletişim Yayınları Velasquez, A. (2023) “Production Technology, Market Power, and the Decline of the Labor Share”, IMF Working Paper, 32, 1-39 Yılmaz, A. (2007) “Türkiye İmalat Sanayinde Verimlilik ve Bölüşüm”, Öneri, 7, 27, 235-248 Yılmaz, A ve Karataş, T. (2021) “Türkiye Ekonomisinde Ücret ve Maaşlar: 1970-2021”, Çalışma ve Toplum, 1, 76, 159-182