Δημιουργώντας αγορές από το τίποτα: η περίπτωση της συνεχιζόμενης επαγγελματικής κατάρτισης στην Ελλάδα

Ioannidis, Yiorgos (2012): Δημιουργώντας αγορές από το τίποτα: η περίπτωση της συνεχιζόμενης επαγγελματικής κατάρτισης στην Ελλάδα.

Abstract

Στόχος του άρθρου είναι η κριτική ανασκόπηση της δημιουργίας και εξέλιξης της αγοράς συνεχιζόμενης επαγγελματικής κατάρτισης στην Ελλάδα, σε μια προσπάθεια να αναδειχτεί η στοχοθεσία της δημόσιας παρέμβασης και η πολιτική οικονομία που γέννησε αυτή η παρέμβαση. Η πορεία εξέλιξης της αγοράς της συνεχιζόμενης επαγγελματικής κατάρτισης μπορεί να προσεγγιστεί βάσει τριών σταδίων. Κατά το πρώτο στάδιο, η απουσία ρύθμισης του νέου αναδυόμενου πεδίου, σε συνδυασμό με τον πολλαπλασιασμό των διαθέσιμων πόρων, ευνόησε την αρχική συσσώρευση κεφαλαίου από τις ιδιωτικές επιχειρήσεις. Κατά το δεύτερο στάδιο, αυτό της ελεγχόμενης εκκαθάρισης, η δημόσια παρέμβαση έγινε περισσότερο έντονη στοχεύοντας αφενός στην εκκαθάριση της αγοράς αφετέρου στη διασφάλιση ενός μεριδίου για κάθε επιχείρηση που συνέχιζε να αποτελεί μέρος της. Τέλος, κατά το τρίτο στάδιο, εκείνο της απελευθέρωσης, καταργήθηκε το σύνολο σχεδόν των περιορισμών του παρελθόντος. Κάθε φάση εξυπηρέτησε, σχετικά αποτελεσματικά, τα συμφέροντα των κύριων «παικτών», δηλαδή της κυβέρνησης, των ιδιωτικών επιχειρήσεων ΚΕΚ και των κοινωνικών εταίρων, εις βάρος όμως της αποτελεσματικότητας του συστήματος συνεχιζόμενης κατάρτισης

• Item Type: MPRA Paper
• English Title: Creating Markets out of nothing: the case of vocational training market in Greece
• Language: Greek
• Keywords: επαγγελματική κατάρτιση, ΚΕΚ, πολιτική απασχόλησης
• Subjects: J - Labor and Demographic Economics > J0 - General > J08 - Labor Economics Policies; J - Labor and Demographic Economics > J2 - Demand and Supply of Labor > J24 - Human Capital ; Skills ; Occupational Choice ; Labor Productivity; J - Labor and Demographic Economics > J3 - Wages, Compensation, and Labor Costs > J38 - Public Policy

References

Κατά την περίοδο 2003-2005 το 56% των προγραμμάτων συνεχιζόμενης κατάρτισης αυτοχρηματοδοτούταν μέσω του ΛΑΕΚ. Την περίοδο 2007-2009 το ποσοστό μειώθηκε σε 43%. Κατά την πρώιμη αυτή περίοδο, οι κύριοι φορείς υλοποίησης των προγραμμάτων ήταν δημόσιοι και η δραστηριοποίηση των ιδιωτικών επιχειρήσεων ήταν περιορισμένη εμφανίζοντας τάσεις συρρίκνωσης λόγω της επέκτασης του δικτύου και των υποδομών των δημόσιων σχολών (Μ. Σταμπούλης, Μ. Λιτσαρδάκης, Η χρηματοδότηση της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης στην Ελλάδα, Cedefop Panorama series 90, Θεσσαλονίκη 2004, σ. 28). Ενδεικτικά, οι δαπάνες για παρεμβάσεις στην αγορά εργασίας των Μεσογειακών Ολοκληρωμένων Προγραμμάτων (1984-1989) ανέρχονταν στα 170 εκατομμύρια ECU. Το ποσό αυξήθηκε στα 2,3 δισεκατομμύρια κατά το Α΄ ΚΠΣ (1988-1993) και στα 2,5 δις ECU κατά το Β΄ ΚΠΣ (1994-1999). ΟΑΕΔ, Β' Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης 1994-1999 - Σχεδιασμός Πολιτικής, Δράσεων και Προγραμμάτων του ΟΑΕΔ, ΟΑΕΔ, Αθήνα 1994, σ. 56 και Β. Βρετάκου, Π. Ρουσέας, Επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση στην Ελλάδα, Cedefop, Θεσσαλονίκη 2002, σ. 34 Κέντρο Ερευνών Πανεπιστημίου Πειραιώς, Αξιολόγηση Προγράμματος Ενδοεπιχειρησιακής Κατάρτισης για τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των ελληνικών ιδιωτικών επιχειρήσεων, ΟΑΕΔ, Αθήνα 1994, σ. 6 Θ. Καραλής, «Η εκπαίδευση ενηλίκων στη σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα», http://www.adulteduc.gr, 2006, σ. 16 και Γενική Γραμματεία Διαχείρισης Κοινοτικών Πόρων, Αποτίμηση παρεμβάσεων Ε.Π. Απασχόληση και Επαγγελματική Κατάρτιση 2000-2006, Υπουργείο Εργασίας, Αθήνα 2007, σ. 28 Α. Δοξιάδης, Δ. Καραντινός, Ν. Μπούζας, Π. Σούντρη, Μ. Χρυσσάκης, Αξιολόγηση των παρεμβάσεων των Διαρθρωτικών Ταμείων στον τομέα των ανθρωπίνων πόρων, ECOTEC, 1993, Αθήνα 1993 και Α. Ρουλιάς, Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Συνεχιζόμενης Κατάρτισης στο 2ο ΚΠΣ, Υπουργείο Εργασίας, Αθήνα 1994 Ενδεικτικά T. Karalis, D. Vergidis D., “Lifelong education in Greece: recent developments and current trends” International Journal of Lifelong Education, 23, 2004, (2), 179-189, Α. Ευστράτογλου , «Η Συνεχιζόμενη Επαγγελματική Κατάρτιση στην Ελλάδα», Ενημέρωση, 2004, 106, 2-15, Ζ. Παληός (επιμ.), Κατάρτιση και Απασχόληση, ΙΝΕ-ΓΣΕΕ, 2003, Αθήνα, Α. Κόκκος, Εκπαίδευση Ενηλίκων: Ανιχνεύοντας το πεδίο, Μεταίχμιο, 2005, Δ. Βεργίδης, Κ. Abrahamsson, R. Davis, R. Fey, Εκπαίδευση Ενηλίκων: Κοινωνική και οικονομική λειτουργία, Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο, 1999, Πάτρα, UNESCO, Adult Education since the fourth International Conference on Adult Education, 1985, Paris, UNESCO, World Trends in Adult Education Research, UNESCO, 1999, Hamburg. ΟΚΕ, Γνώμη Πρωτοβουλίας για την Επαγγελματική Κατάρτιση, 18 Ιουνίου 1998, σ. 2 Θ. Παπαθεοδοσίου, Στ. Σταύρου, Μελέτη για την αντιμετώπιση της μακροχρόνιας ανεργίας. Η περίπτωση της κατάρτισης και των εκπαιδευτών μακροχρόνια ανέργων, ΕΛΚΕΠΑ–ΕΕΤΑΑ, Αθήνα 1993, σ. 43 Υπουργείο Εργασίας, Γ’ ΚΠΣ, Σχέδιο Επιχειρησιακού Προγράμματος «Απασχόληση και Επαγγελματική Κατάρτιση», Κείμενο αρχικής υποβολής, Αθήνα 2001, σ. 23 Καραντινός Δ., Παυλάκης Γ., Δαλαπόρτα Α., Εθνική Πολιτική Απασχόλησης και οι παρεμβάσεις του ΕΚΤ στο Β’ ΚΠΣ, Υπουργείο Εργασίας, Αθήνα 1997, σ. 36 Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Ελλάδα: Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης 1994-1999, Αθήνα 1994, σ. 63-64. Ζ. Παληός (επιμ.), Κατάρτιση και Απασχόληση, ΙΝΕ-ΓΣΕΕ, 2003, Αθήνα, σ. 40. Ο νέος θεσμός δημιουργήθηκε τον Ιούνιο του 1994 (ν. 2224/94), αλλά ο κανονισμός λειτουργίας του κυρώθηκε τον Σεπτέμβριο του 1996 (Υ.Α. 2103/3.9.1996). Κ. Δημουλάς, Κράτος Πρόνοιας και Επαγγελματικής Κατάρτισης. Η περίπτωση της Ελλάδας (1980-2000), Διδακτορική διατριβή, Πανεπιστήμιο Αθήνας, Αθήνα 2002, σ. 130. Γ. Αμίτσης, Θεσμοί και πολιτικές επαγγελματικής κατάρτισης: Η ευρωπαϊκή πρόκληση και η εξέλιξη του εθνικού συστήματος επαγγελματικής κατάρτισης, Παπαζήσης, Αθήνα 2000, σ. 98 Υ.Α. 111457/12.7.1996, 111232/19.12.1997, 111311/30.12.1997, 111313/30.12.1997. Υ.Α. 111312/17.12.1997. Για την μεθοδολογία αξιολόγησης των προγραμμάτων κατάρτισης βλ. Α. Δεδουσόπουλος, Ενεργητικές Πολιτικές Απασχόλησης: Προβλήματα Σχεδιασμού και Εφαρμογής, Πάντειο Πανεπιστήμιο, 2007, L. Calmfors , “Active Labour Market Policy and Unemployment – A Framework for the Analysis of Crucial Design Features”, OECD Economic Studies No. 22, OECD, 1994, Pierre, “A Framework for Active Labour Market Policy Evaluation”, ILO Employment and Training Papers No. 49, ILO, 1999. Α. Ευστράτογλου , Συνεχιζόμενη Επαγγελματική Κατάρτιση και Πιστοποίηση. Διαδικασία και Αποτελέσματα ΚΕΚ 2001-2003, ΕΚΕΠΙΣ, Αθήνα 2003 σ. 8-9 ΕΚΕΠΙΣ, Σύστημα Παρακολούθησης και Αξιολόγησης των Κέντρων Επαγγελματικής Κατάρτισης, Τέταρτη φάση εφαρμογής 2007-2009, Τελική Αναφορά, Φεβρουάριος 2011, σ. 4, επίσης ΚΥΑ 111384/13-5-2003 και ΚΥΑ 9.16031/Οικ.3.2815/10.9.2009. ΕΚΕΠΙΣ, Σύστημα Παρακολούθησης και Αξιολόγησης των Κέντρων Επαγγελματικής Κατάρτισης, Δεύτερη φάση εφαρμογής 2003-2005, Τελική Αναφορά, Μάρτιος 2006, σ. 17 ΕΚΕΠΙΣ, Σύστημα Παρακολούθησης και Αξιολόγησης των Κέντρων Επαγγελματικής Κατάρτισης, Τρίτη φάση εφαρμογής 2005-2007, Τελική Αναφορά, Νοέμβριος 2008, σ. 18 ΕΚΕΠΙΣ 2006, 2007, 2011, ο.π. Ενδεικτικά, κατά την περίοδο 2007-2009 μόλις το 28% των προγραμμάτων απευθύνονταν σε άνεργους έναντι 40% της περιόδου 2003-2005. Αντίστοιχη μείωση παρατηρήθηκε και στον αριθμό των ωφελούμενων: κατά την περίοδο 2003-2005, το 40% των καταρτιζομένων ήταν άνεργοι, την περίοδο 2007-2009 το ποσοστό των ανέργων είχε μειωθεί στο 26% (ΕΚΕΠΙΣ 2006, 2007, 2011 ο.π.) ΕΚΕΠΙΣ 2006, 2007, 2011, ο.π. Αντίθετα, το μέσο κόστος των προγραμμάτων της μεταποίησης μειώθηκε. Έτσι, ενώ τα προγράμματα του τομέα των υπηρεσιών ήταν κατά 50% φτηνότερα του μέσου όρου το 1988, εμφανίζονται κατά 50% ακριβότερα το 1991 (Κέντρο Ερευνών Πανεπιστημίου Πειραιώς, Αξιολόγηση Προγράμματος Ενδοεπιχειρησιακής Κατάρτισης για τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των ελληνικών ιδιωτικών επιχειρήσεων, μέρος Β’, ΟΑΕΔ, Αθήνα 1994, σ. 57). ΚΕΠΠ 1994β ο.π., σ. 57 ΕΚΠΑ, Αξιολόγηση Ενεργειών Κατάρτισης Γ’ ΚΠΣ – Επιτελική Σύνοψη, Αθήνα 2005, σ. 7-10. ΓΓΔΚΠ 2007, ο.π. Λαμάνς ΕΠΕ, Βάλτερ Φισσάμπερ, Δεύτερη Ενδιάμεση Έκθεση Αξιολόγησης του Ε.Π. Συνεχιζόμενη Κατάρτιση και Προώθηση στην Απασχόληση 1994-1999, Αθήνα, Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, αδημοσίευτη, 1999, σ. vi-99 ΓΓΔΚΠ 2007, ο.π., σ. 31 Χ. Γούλας Χ., Κ. Μπουκουβάλας Κ., Μελέτη εργασιακής εξέλιξης των καταρτισθέντων του ΚΕΚ-ΙΝΕ/ΓΣΕΕ, ΙΝΕ-ΓΣΕΕ, Αθήνα 2003και Δεδέ Ι., Θεοδωράκης Γ., Μακρή Α., Μπάσδρα Β., Παπαδημητρίου Χ., Σιμωτά Τ., Ο Ρόλος των Εθνικών Συστημάτων Αναγνώρισης Προσόντων στην Προώθηση της Διά Βίου Μάθησης, ΕΚΕΠΙΣ, Αθήνα 2003. για περισσότερα βλ. Α. Κόκκος, «Οι κοινωνικές διαθέσεις απέναντι στην τυπική εκπαίδευση και την εκπαίδευση ενηλίκων: η περίπτωση της Ελλάδας», http://www.adulteduc.gr και Α. Kokkos, “Adult Education in Greece”, 11th International Conference on Continuing Education in the countries of the Balkan Region, Ikonio, 23-27/10/2008 Karalis, Vergidis 2004, ο.π., σ. 183 Στην Ελλάδα, από τη χορήγηση του επιδόματος αποκλείονται οι πολυπληθέστερες ομάδες των ανέργων, δηλαδή οι νέοι άνεργοι χωρίς εργασιακή εμπειρία (που δεν έχουν θεμελιώσει δικαίωμα επιδότησης) και οι μακροχρόνια άνεργοι που έχουν εξαντλήσει το χρόνο επιδότησης. Ενδεικτικά, ο Δημουλάς αναφέρει ότι τουλάχιστον οι μισοί από το σύνολο των ανέργων που καταρτίστηκαν την περίοδο 1981-1998 δεν έπαιρναν επίδομα ανεργίας . Κ. Δημουλάς, «Η επαγγελματική κατάρτιση ως κρατική πολιτική. Η περίπτωση της Ελλάδας (1980-2000)», στο Μ. Καραμεσίνη, Γ. Κουζής (επιμ.), Πολιτική απασχόλησης, πεδίο σύζευξης της οικονομικής και της κοινωνικής πολιτικής, ΚΕΚΜΟΚΟΠ, Αθήνα 2005, σ. 227 ΚΕΠΠ 1994, ο.π. σ. 16 και Μ. Χλετσος, Ο. Kαμινιώτη, Ζήτηση Ειδικοτήτων & Δεξιοτήτων στην Ελληνική Αγορά Εργασίας – Αποτελέσματα Έρευνας στις Ιδιωτικές Επιχειρήσεις, ΠΑΕΠ, Αθήνα 2006 Β. Μπάσδρα Β., Γ. Θεοδωράκης, «Περιγραφή των συστημάτων αναγνώρισης προσόντων, συμμετέχοντες – αποτελέσματα», Ο Ρόλος των Εθνικών Συστημάτων Αναγνώρισης Προσόντων στην Προώθηση της Διά Βίου Μάθησης, ΕΚΕΠΙΣ, Αθήνα 2003, σ. 22 ΓΣΕΕ, ΣΕΒ, ΓΣΕΒΕΕ, ΕΣΕΕ, Κωδικοποιημένες Βασικές Ρυθμίσεις Εθνικών Συλλογικών Συμβάσεων Εργασίας και Διαιτητικών Αποφάσεων ετών 1975-2005, Αθήνα, 2006, σ. 26