Istraživanja tržišnih struktura u privredi druge Jugoslavije

Bukvić, Rajko (1999): Istraživanja tržišnih struktura u privredi druge Jugoslavije. Published in: Ekonomika , Vol. 35, No. 1–2 (409–410) (1999): pp. 4-16.

Abstract

English Abstract. This paper considers the historical overview of the researches of the market structures in the economy of the former Yugoslavia. These researches had no long and continuous tradition, otherwise the making of an open market oriented economy as the goal of official politics early the 1950's was introduced. First researches of the market structures in the Yugoslav economy has made at the end of these decade (R. Bićanić, I. Drutter), following the notes on these theme by I. Lavrač. The paper is shared in two chapters. In the first the overview of researches in the period before the establishing of agreemental economy is given, in the second the researches after this. This share is the result of the different status of the enterprises at the market in these two periods, i. e. the changes of the status of parts of enterprises, and the changes of the classification of industrial branches. This changes has made the comparisons between the two periods inadequate. In the first period the researches of many authors (R. Bićanić, I. Drutter, J. Andrijašević, T. Petrin) have any knowledge accumulated, they the concentration of supply in the Industrial branches and the comparisons of its changes in the period, and the comparisons with any developed countries, made have. In the second period are only few researches made (T. Petrin, J. Prašnikar and at the end of period M. Tajnikar and his team), they no continuous were. The different methodologies of these researches, with the changes that were undertaken, made these results incomparable with previous. In the concluding remarks the paper considers the researches of the factors of the high concentration in the Yugoslav economy, and the factors that was contribute to these high concentration during the whole period of the existing of the former Yugoslavia. The one of the main these factors in the paper is identified as the role of the regional economic and political structures and his fiscal motives. However, exact and detailed researches of these phenomena were not made. Serbian Abstract. U radu je dat pregled istraživanja tržišnih struktura u privredi druge Jugoslavije, koja nisu imala dugu i kontinuiranu tradiciju, iako je opredeljenje za izgradnju tržišne privrede prihvaćeno već na prelazu u pedesete godine – prve napomene o značaju ovog fenomena u privredi Jugoslavije dao je tek I. Lavrač krajem te decenije, a time su bila inicirana i prva istraživanja (R. Bićanić, l. Drutter i dr.). Pored uvodnog dela, gde su date i neophodne metodološke napomene, rad sadrži dve celine: u prvoj su prikazana istraživanja iz perioda pre uspostavljanja tzv. dogovorne ekonomije, a u drugoj istraživanja iz druge polovine sedamdesetih godina i kasnije. Ova podela proistekla je iz različtog položaja privrednih subjekata na tržištu u ova dva perioda, odnosno promena nastalih razbijanjem preduzeća na manje organizacione jedinice i njihovim osamostaljivanjem, kao i promena klasifikacije delatnosti, što je sve uticalo na nemogućnost uspostavljanja kontinuiteta i uporedivosti rezultata koji se odnose na ova dva perioda. Dok su u prvom od posmatranih perioda na osnovu istraživanja većeg broja autora (R. Bićanić, I. Drutter, J. Andrijašević, T. Petrin) stečena određena iskustva na osnovu kojih je omogućeno sagledavanje samog stepena koncentracije i njegovih promena u okviru celog perioda, kao i neka manje ili više uspešna poređenja s razvijenim zemljama, prelaskom na dogovornu ekonomiju interes za ova sagledavanja skoro potpuno je izgubljen, tako da se u drugom periodu pojavljuju samo sporadični rezultati (T. Petrin za 1978, J. Prašnikar i tek pred kraj perioda M. Tajnikar i njegov tim istraživača). Mali broj istraživanja, i neujednačene metodološke postavke, uz već istaknute promene faktičkog subjektiviteta privrednih jedinica i promene klasifikacije delatnosti, onemogućavaju ne samo poređenje s prethodnim periodom već i sagledavanje promena koje su se dešavale tokom ovog perioda. U zaključnom delu data su razmatranja (izostalih) istraživanja uzroka nastanka i održavanja visokokoncentrisanih tržišta u privredi druge Jugoslavije. Kao poseban faktor koji je ovome doprinosio istaknut je već ranije interes privrednih i političkih struktura koje su, rukovođene sopstvemm (fiskalnim) interesom, direktno podsticale ukrupnjavanje preduzeća u okviru svojih teritorijalnih celina (opštine, pokrajine, republike), i podizale barijere pristupu proizvođača i trgovaca iz drugih teritorijalnih jedinica. Međutim, konkretnija i detaljnija istraživanja na ovu temu uglavnom su izostala.

• Item Type: MPRA Paper
• English Title: Researches of the Market Structures in the Economy of the Former Yugoslavia
• Language: Serbian
• Keywords: market structures, former Yugoslavia, supply concentration, regional economies tržišne strukture. druga Jugoslavija, koncentracija ponude, regionalne ekonomije
• Subjects: D - Microeconomics > D4 - Market Structure, Pricing, and Design > D40 - General; L - Industrial Organization > L0 - General; L - Industrial Organization > L1 - Market Structure, Firm Strategy, and Market Performance > L10 - General; L - Industrial Organization > L6 - Industry Studies: Manufacturing > L60 - General; N - Economic History > N4 - Government, War, Law, International Relations, and Regulation > N44 - Europe: 1913-

References

Andrijašević, Jovan. Tržište i tržišne strukture u privredi Jugoslavije, Beograd: Institut društvenih nauka, 1975.

Andrijašević, Jovan; Petar Milanović, Stojan Jankov, Stojan Bulat, Mile Vuković, Pavle Vasić i Mirko Jamnik. Istraživanje i analiza osnovnih proizvodnih i tržišnih struktura u jugoslovenskoj privredi, Beograd: Institut za ekonomiku industrije, Zavod za naučno-istraživački rad I Institut društvenih nauka, 1974.

Bićanić, Rudolf. Inflacioni dohodak, administrativne cijene i imperfektna konkurencija, Ekonomist, 16, 1963, br. 1, str. 36–43.

Bićanić, Rudolf. Tipologija tržišta u SFRJ, Simpozij o istraživanju tržišta i organizaciji procesa plasmana, Opatija, Zagreb: Visoka privredna škola, 1968, str. 703–726.

Bićanić, Rudolf. Tržište i cijene, Ekonomski pregled, 14, 1963, br. 3 5, str. 442–446.

Bukvić, Rajko i Branko Hinić, Mesto i položaj Srbije u društveno-ekonomskom razvoju Jugoslavije (1945–1990), Beograd : Ekonomski institut, 1993.

Bukvić, Rajko. Regionalni aspekt primarne raspodele u jugoslovenskoj privredi, doktorska disertacija, Beograd: Ekonomski fakultet, 1997.

Čobelјić, Nikola. Privreda Jugoslavije. Rast, struktura i funkcionisanje, knjiga druga, Beograd: Savremena administracija I Institut za ekonomska istraživanja, 1975.

Dirlam, Joel B. Problems of market power and public policy in Yugoslavia, Economic Concentration, U. S. Senate, Subcomitee on Antitrust and Monopoly of the Comitee on the Judiciary, 90th Congress, 2nd Session, Part 7, 1968.

Domberger, Simon. Price Adjustment and Market Structure, The Economic Journal, 89, march 1979, № 1, pp. 96–108.

Domberger, Simon. Price Adjustment and Market Structure: A Reply, The Economic Journal, 91, december 1981, № 4, pp. 1031–1035.

Dragišić, Dragoljub. Neke dileme u vezi definisanja ekonomskih subjekata u samoupravnom privrednom sistemu, Ekonomski subjekti u jugoslovenskom privrednom sistemu, Kragujevac, 1987, str. 151–154.

Drutter, Izak. Monopoli u trgovini na malo i društveno-političke zajednice, Nova trgovina, 22, 1969, br. 4, str. 177–180.

Drutter, Izak. Uticaj koncentracije ponude na cijene i poslovni uspjeh privrednih organizacija, Ekonomist, 17, 1964, br. 4, str. 697–700.

Drutter, Izak; Dinko Dubravčić i Stanko Žuljić, Problemi privredne koncentracije, Zagreb: Ekonomski institut, 1964.

Estrin, Saul. Self-Management: Economic Theory and Yugoslav Practice, New York: Cambridge University Press, 1983.

Horvat, Branko. Integriranost jugoslavenske privrede i samoupravno planiranje, Ekonomist, 22, 1969, br. 2, str. 375–402.

Horvat, Branko. Privredni sistem i ekonomska politika Jugoslavije, Beograd: Institut ekonomskih nauka, 1970.

Hrovatin, Nevenka. Tržna koncentracija v industriji SFRJ v letih 1987 in 1988, u: Tajnikar, Maks (vodja raziskave). Preučevanje in analiziranje vzrokov visoke stopnje tržne koncentracije na domačem trgu in možnosti protimonopolnega delovanja z ekonomskega vidika, Ljubljana: Ekonomska fakulteta Borisa Kidriča, 1989, str. 4–23.

Industrija 1957, Statistički bilten SZS 108, Beograd, 1958.

Jurin, Smiljan. Tržište u jugoslavenskom ekonomskom modelu, u: Maksimović, Ivan (ur.) Privredni razvoj i privredni sistem Jugoslavije, Beograd: SANU, 1982, str. 123–141.

Kaysen, Carl and Donald F. Turner, Antitrust Policy, Cambridge: Harvard University Press, 1959.

Korać, Miladin. Problemi sticanja i raspodele dohotka u SFRJ. Analiza stanja (1977 1985) i moguća rešenja, Zagreb: Globus – JAZU, 1987.

Korać, Miladin. Teze o teritorijalizaciji robnog prometa i samoupravnog planiranja, Socijalizam, 22, 1979, br. 4, str. 45–52.

Lavrač, Ivan. Konkurencija i stimulacija u našem privrednom sistemu, Ekonomist, 11, 1958, br. 4, str. 601–619.

Lorenc, M. O. Methods of Measuring the Concentration of Wealth, Publications of the American Statistical Association, Vol. 9 (New Series), pp. 205–219.

Marschak, Thomas A. Centralized versus Decentralized Resource Allocation: the Yugoslav 'Laboratory', The Quarterly Journal of Economics, 82, 1968, № 4, pp. 561–587.

Martić, Ljubomir.Mjere nejednakosti i siromaštva, Zagreb: Birotehnika, 1986.

Mihailović, Kosta. Ekonomska stvarnost Jugoslavije, Beograd: Ekonomika, 1982.

Mrkša, Slobodan. (red.) Integracija u privredi, Zagreb: Informator, 1963.

Ocić, Časlav. Autarkija u privredi Jugoslavije, Marksistička misao, 1982, br. 2, str. 73–93.

Ocić, Časlav; Milica Bisić, Rajko Bukvić (red.) Privredni razvoj Kosova i Metohije, Beograd: Naučna kniga, 1991.

Odluka o jedinstvenoj klasifikaciji delatnosti, Službeni list SFRJ, br. 34, 1976.

Osnovni zakon o osiguranju i osiguravajućim organizacijama, Službeni list SFRJ, br. 7. 1967; 17, 1967; 50, 1968 i 20, 1969).

Osnovni zakon o prometu robe, Službeni list SFRJ, br. 1, 1967 i 30, 1968.

Petrin, Tea. Analiza vzrokov koncentracije organizacijskih enot v industriji in trgovini Jugoslavije v letih 1954 - 1976, doktorska disertacija, Ljubljana: Ekonomska fakulteta Borisa Kidriča, 1981.

Petrin, Tea. Tržna struktura in prestrukturiranje gospodarstva, Ekonomska revija, 34, 1983, br. 1 2, str. 93–110.

Platforma za pripremu stavova i odluka Desetog kongresa SKJ, Beograd: IC Komunist, 1973.

Prašnikar, Janez. Jugoslovanska organizacija združenega dela v luči teoretskih rešitev in njenega obnašanja v praksi, Ljubljana: Ekonomska fakulteta, 1981.

Prašnikar, Janez. Teorija i praksa organizacije udruženog rada, Zagreb: Cekade, 1983. Scherer, Frederic M. Industrial Market Structure and Economic Performance, Chicago: Rand McNally & Company, 1971.

Stojanović, Ivan. Marginalije o našoj krizi, Ekonomski anali, 33, 1988, br. 98-99, str. 5–30.

Stojanović, Ivan. Teorijske osnove obrazovanja cena na monopolskim i oligopolskim tržištima, doktorska disertacija, Beograd: Ekonomski fakultet, 1975.

Stojanović, Ivan. Uticaj tržišnih struktura na sticanje dohotka u samoupravnom sistemu, Marksistička misao, 1976, br. 3, str. 88–100.

Šaroska, Mitra. Problemi integracije u privredi Jugoslavije, Beograd: Savremena administracija, 1973.

Tajnikar, Maks. Industrijska koncentracija i cenovna dinamika na prelazu u hiperinflaciju u Jugoslaviji, Privredna izgradnja, 36, 1990, br. 3-4, str. 63–76.

Tajnikar, Maks (vodja raziskave). Preučevanje in analiziranje vzrokov visoke stopnje tržne koncentracije na domačem trgu in možnosti protimonopolnega delovanja z ekonomskega vidika, Ljubljana: Ekonomska fakulteta Borisa Kidriča, 1989.

Tanić, Živan. (ur.) Radničko samoupravlјanje: razvoj i problemi 1950–1960, Beograd: Institut društvenih nauka, 1963.

Turner, Donald F. Antuitrust Policy - an Economic and Legal Analysis, Harvard: Harvard University Press, 1969.

Uredba o trgovinskoj delatnosti i trgovinskim preduzećima i radnjama, Službeni list FNRJ, br. 56, 1953.

Ustav SFRJ, Službeni list SFRJ, br. 14, 1963.

Veselinović, Čedomir; Vedran Kuić, i Petar Milanović. Udruživanje, integracioni procesi i samoupravno dogovaranje u privredi, Beograd: Institut za ekonomiku industrije, 1973.

Zakon o jedinstvenoj klasifikaciji delatnosti, Službeni list SFRJ, br. 6, 1976.

Zakon o prometu roba i usluga sa inostranstvom, Službeni list FNRJ, br. 27, 1962 i Službeni list SFRJ, br. 14, 1965; 28, 1966; 54, 1967; 15, 1971; 29, 1971 i 26, 1972.

Zakon o suzbijanju nelojalne utakmice i monopolističkih sporazuma, Službeni list SFRJ, br. 24, 1974, br. 72, 1986 i br. 58, 1989.